Ukranya ve Rusya arasında başlayan savaş sonrası zamların ardı arkası kesilmiyor. Akaryakıt fiyatlarına yapılan zamlar sürerken gıda fiyatlarına ciddi oranda zamlar geliyor. Özellikle Ayçiçek yağı, Şeker, Çay ve Un gibi ürünlere her gün cidd derece zamlar yapılıyor. Şubat ayında 5 LT ayçiçek yağı 120 TL'ye kadar düşerken Mart ayında ise fiyatlar uçtu. Ayçiçek yağı 180 TL'den satılmaya başladı.

Üstelik Dünyanın en büyük ayçiçeği ithalatçısı olan Türkiye, bu ithalatı da ağırlıklı olarak Ukrayna ve Rusya’dan gerçekleştirdiği için savaşla birlikte bu ürünlere ulaşmak imkansız artık. Durum böyle olunce eldeki stoklar ancak Nisan ayın ortasına kadar olduğu öğrenildi. Marketler özellikler Şeker, Un ve Ayçiçek yağına adetle kısıtlama getirdi. Bir çok market bu ürünlere 1 adet sınırlaması getirdiği gözlendi. Fiyatları gören vatandaşlar ise ne yapacakları şaşırmış durumda.

Ancak diğer taraftan fiyatların her yerde değişkenlik göstermeside tepkilere neden oluyor. Vatandaş yetkililerin denetimlerini sıklaştırmasını istiyor. Gıda ürünlerine zamların devam edeceği öğrenildi. Öte yandan KDV'nin yüzde 18'den yüzde 8'e indirilmesine rağmen beklenen indirimler vatandaşın cebine yansılmadığı görüldü. Bir başka gıda ürünü olan yumurta yine raflarda 40 TL'den aşağı satılmıyor. Makarna başta olmak üzere bakliyat ürünlerinin bir çoğuna gelen zamların ardından tekrar zam gelmesi bekleniyor. 

Türkiye yağ ithalatının yüzde 70’i Rusya ve Ukrayna’dan

Rusya-Ukrayna savaşı Türkiye’yi yağ krizine sürükleyebilir. Dünyanın en büyük ayçiçeği ithalatçısı olan Türkiye, bu ithalatı da ağırlıklı olarak Ukrayna ve Rusya’dan gerçekleştiriyor. İki ülke arasında çıkan savaş Türkiye’nin ham yağ ithalatını büyük oranda durdurdu.

Ham ayçiçeği yağı ithalatında kilit noktalardan biri Azak (Azov) denizi. Türkiye’ye ithal edilen ayçiçeği yağının büyük bölümü bu bölgede bulunan Rostov Limanından yükleniyor. Rusya, Türkiye’nin 15-16 gemisini burada bekletiyor. Bu gemilere izin verilmezse Türkiye’de yağ sıkıntısı olur.

“Stokta market rafları dahil 1-1.5 aylık yağ kaldı”

Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Tahir Büyükhelvacıgil Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü’ne gönderdiği yazıda yağda yaşanan durumu şöyle ifade ediyor:

“Malumlarınız olduğu üzere bir süredir devam eden Rusya – Ukrayna çatışmasında ülkemizin kayıpları her geçen gün daha ileri seviyeye çıkmaktadır. Mevcut durumda Bitkisel yağ sektörü diğer gıda sektörlerine göre çok daha stratejik duruma gelmiştir. Ülkemizin stokları, market rafları dahil mart sonu veya nisan ortasına kadar yetecek düzeydedir. Hali hazırda sektörümüzün Rusya ve Ukrayna siparişli 15-16 adet gemisi Karadeniz limanlarında beklemektedir.

Kanola, aspir, mısır, soya ve palm yağlarında gümrük vergisi sıfırlandı

Ayçiçek yağının ikamesi olabilecek kanola yağı, aspir yağı, mısır yağı, soya ve palm yağında gümrük vergisi sıfırlandı. Karar 30 Haziran 2022’ye kadar geçerli olacak.

Konuya ilişkin “İthalat Rejimi Kararında Değişiklik Yapılmasına İlişkin Cumhurbaşkanı Kararı” Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Buna göre, yağ ham maddesi kanola tohumu ile ayçiçeği yağının ikamesi olabilecek kanola, aspir, mısır, soya ve palm yağlarında uygulanan gümrük vergisi oranları 30 Haziran’a kadar sıfırlandı.

Kararın, Rusya-Ukrayna Savaşı ve Karadeniz Havzası’nda yaşanan gelişmelerin yağlı tohum ve bitkisel yağ tedarikinde sorunlara yol açmaması, temel gıda ürünlerinde arz güvenliği ve fiyat istikrarının sağlanması amacıyla alındığı bildirildi.

Ham yağın tonu 2 bin doları geçti

Bir iki hafta önce tonu 1400 dolar seviyelerindeki yağ fiyatları uluslararası piyasalarda 2000 doların üzerine tırmanmış durumdadır. Daha ileri safhada düşünüldüğünde fiyat endişesini bir tarafa bırakmış, ham madde bulamama noktasına gelmiş durumdayız. Mevcut durum süratle gıda arz güvenliği seviyesine evrilmektedir.

Rusya farkına varmadan Türkiye’ye gıda ambargosu uyguluyor

Sektörümüzün ham ayçiçeği yağı ithalatında kilit noktalardan biri Azak (Azov) denizidir. Gemilerimizin büyük çoğunluğu bu bölgede bulunan Rostov Limanından yüklenmektedir. Fiili duruma bakıldığına Azak denizi Rusya silahlı kuvvetleri tarafından tamamen kontrol altına alınmış ve bir iç deniz durumuna gelmiş durumdadır. Durum böyleyken Rusya Federasyonu bu bölgeden halen kargo gemilerinin çıkışına izin vermemektedir. Bir başka açıdan bakıldığında Rusya’ ya ambargo seviyesini her gecen gün yükselten AB(Avrupa Birliği) ülkelerine dahi gaz satarak bir şekilde ticaretini devam ettiren Rusya, belki de mevcut durumun farkına varmadan ülkemize gıda ambargosu uygulamaya başlamıştır.

AB ve diğer bölge ülkelerine göre Rusya ile ülkemiz ilişkileri çok daha ileri düzeyde olup, gerek Dışişleri Bakanlığımız, gerekse Rusya Büyükelçiliğimiz nezdinde girişimlerde bulunularak, Azak Denizi’nin acilen ulaşıma açılması ülkemiz açısından hayati öneme sahiptir. Gereğini bilgilerinize arz ederiz.”

Ayçiçek yağına büyük zam olacak

Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği bu yazıyı 2 Mart 2022 tarihinde Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü’ne gönderdi. Yağ sanayicileri, Bakanlığın girişimleri ile Rusya’nın gemilere izin vermesi için çaba gösterirken bir yandan da artan fiyatlar karşısında çaresiz kaldı. Tonu 1400 dolar olan ham ayçiçeği yağı fiyatının ton başına 2 bin doları geçmesi nedeniyle iç piyasada büyük zam olacak. Rusya’nın izin vermesiyle Türkiye’ye gelecek yağın maliyeti ve işlenmesi 2 bin 400 doları bulması bekleniyor. Her koşulda ayçiçeği yağı tüketiciye zamlı olarak satılacak.

Türkiye, dünyanın en büyük ayçiçeği ithalatçısı

Türkiye bitkisel yağda hem üretici hem de ihracatçı konumda. Ancak, hammadde bakımından kendine yeterli olmadığı için önemli oranda dışa bağımlı. Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’nin ayçiçeğinde kendine yeterlilik oranı yüzde 64 seviyesinde. Yüzde 36 oranında ise ithalat yapılıyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Ekonomiyi Araştırma Enstitüsü verilerine göre 2020-2021 sezonunda Türkiye, dünya ayçiçeği ithalatının yüzde 32,4’ünü gerçekleştirdi. Türkiye’den sonra ikinci sırada yüzde  27,8 ile Avrupa Birliği var.

Dünya ayçiçeği üretiminde Ukrayna yüzde 30,7 ile ilk sırada, Rusya yüzde 27,2 ile ikinci sırada. Üçüncü sırada yüzde 17,8 ile Avrupa Birliği yer alıyor.

Türkiye, 2020-2021 sezonunda ayçiçeği ithalatının yüzde 50,6’sını Rusya’dan, yüzde 14,6’sını Ukrayna’dan, yüzde 11,5’ini Bulgaristan’dan, yüzde 7,5’ini Moldova’dan, yüzde 6,3’ünü Romanya’dan  gerçekleştirdi. 2021-2022 sezonunda Rusya ve Ukrayna’nın payı artarak yüzde 70’e ulaştığı tahmin ediliyor.