Diyarbakır'da 6,1 milyar varillik kaya petrolü olduğu tahmin edilirken, rezervin sadece yüzde 10'unun Türkiye'nin 3 yıllık ihtiyacını karşılayabileceği öngörülüyor. Bu rezervin çıkartılması halinde Türkiye'nin enerji ihtiyacında çok büyük bir açığın kapatılabileceği yorumları yapılıyor.
DİYARBAKIR'DA 6,1 MİLYAR VARİLLİK KAYA PETROLÜ
Kocaeli Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Yunus Furuncu, kaya petrolünün özelliklerini ve Türkiye'nin enerji arzı için önemini AA Analiz için kaleme aldı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar'ın geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklama Türkiye'nin enerji gündemini bir anda hareketlendirdi. ABD'den bir şirketin Diyarbakır havzasında 6,1 milyar varillik kaya petrolü rezervi tahminine yönelik haber, yalnızca enerji sektörü uzmanlarının değil, kamuoyunun da ilgisini çekti. Peki, kaya petrolü nedir, nasıl üretilir ve bu tahmin edilen rezerv Türkiye'yi enerjide dışa bağımlılıktan kurtarabilir mi?
KAYA GAZI GEÇİRİMSİZ KAYALAR ARASINDAN ÇIKARILIYOR
Kaya petrolü, geleneksel yani bizim yıllarca alışkın olduğumuz petrol rezervlerinden farklı olarak geçirimsiz şeyl (shale) kayaçların gözeneklerinde küçük öbekler halinde hapsolmuş halde bulunan bir petroldür. Klasik yöntemlerle çıkarılamayan bu petrol, ancak hidrolik çatlatma ve yatay sondaj teknikleriyle yüzeye ulaşabilir. Bu sebeple kaya petrolünü çıkarma işlemi geleneksel petrol çıkarma yönteminden farklılık göstermektedir. Ancak çıkarılan petrol açısından bir fark bulunmamaktadır. Bu yöntem, son yıllarda özellikle enerji piyasalarını altüst ederek ABD'yi enerji ithalatçısı konumundan net enerji ihracatçısı konumuna getirmiştir.
ABD PETROL İHTİYACININ BÜYÜK KISMINI KAYA PETROLÜNDEN ELDE EDİYOR
Küresel düzeyde kaya petrolünün üretimi son yıllarda hızla artmış ve enerji piyasalarında önemli değişimlere yol açmıştır. Özellikle ABD, hidrolik çatlatma ve yatay sondaj teknolojilerindeki ilerlemeler sayesinde kaya petrolü üretiminde lider konuma gelmiştir. ABD, 2023 yılı itibarıyla günlük 8,3 milyon varil üretimle toplam üretiminin yüzde 64'ünü kaya petrolünden karşılamıştır. Kaya petrolü, dünya petrol rezervlerini yaklaşık yüzde 10 oranında artırmıştır. Aynı zamanda dünya petrol üretimine yaklaşık yüzde 10 düzeyinde katkı sağlayarak enerji sektörünü önemli ölçüde etkilemiştir.
REZERVİN SADECE YÜZDE 10'U BİLE TÜRKİYE'NİN 3 YILLIK İHTİYACINI KARŞILAR
Türkiye'nin yıllık ortalama ham petrol ithalatı yaklaşık 220 milyon varil düzeyindedir. Diğer petrol türevleriyle bu rakam 350 milyon varile kadar çıkmaktadır. Kaya petrolü rezervinin ekonomik olarak üretime dönüştürülmesi ise bazı zorlukları beraberinde getirmektedir. Ortaya çıkan teknolojik, ekonomik ve çevresel zorluklardan dolayı rezervin yaklaşık yüzde 10'u üretilebilmektedir. Diyarbakır havzasındaki petrol rezervinin sadece yüzde 10'u çıkarılsa bile bu miktar Türkiye'nin 3 yıllık ham petrol ithalatını karşılayabilir. Ayrıca bu üretimle yerlilik oranları artarak Türkiye'nin enerji arz güvenliği güçlenebilir. Enerji ithalatının yüksek olduğu ülkemizde bu tarz yerli kaynakların devreye alınması sadece ekonomik değil, aynı zamanda stratejik bir kazanım anlamına gelmektedir.
Büyük ölçekli enerji yatırımlarının yerel istihdamı artırması, lojistik ve hizmet sektörlerinde canlanma oluşturması beklenmektedir. Özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde sosyal ve ekonomik kalkınma hedefleriyle birlikte enerji yatırımı, sadece enerji bağımsızlığına değil, bölgesel refaha da katkı sağlayabilir. Aslında enerji yalnızca ekonomik bir mesele değil, aynı zamanda jeopolitik bir güç aracıdır. Enerji üzerindeki bağımlılık, dış politika esnekliğini de doğrudan etkilediği için Türkiye'nin kaya petrolü rezervlerini değerlendirmesi enerji diplomasisinde elini güçlendirecektir.
KAYA PETROLÜ UMUT VERİYOR AMA ÜRETİM SÜRECİ KRİTİK
Kaya petrolü üretimi sırasında kullanılan kimyasalların yer altı su kaynaklarına zarar verebilme riski, özellikle çevre hassasiyeti açısından dikkate alınmalıdır. Uzun bir süredir üretim tecrübesine sahip olan ABD, bu üretimin sıkı denetim ve güçlü yasal altyapı ile çevresel zararlarını minimize etmeye çalışmıştır. Bu üretim yöntemi özellikle hidrolik çatlatma sürecinde kullanılan kimyasallar nedeniyle yer altı ve yüzey sularının kirlenmesine yol açabilmektedir. Ayrıca çatlatma işlemi sırasında yüksek miktarda suya ihtiyaç duyulmakta ve bu durum özellikle su kaynaklarının sınırlı olduğu bölgelerde su stresi riskini artırmaktadır. Bununla birlikte üretim sırasında çok sayıda kuyu açılması ise doğal yaşam alanlarını tahrip ederek ekosistem üzerinde baskı oluşturmaktadır. Tüm bu etkiler, kaya petrolü üretiminin çevre açısından dikkatle değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.
KAYA PETROLÜ İÇİN SIKI TEDBİRLER YÜRÜRLÜKTE
ABD kaya petrolü üretiminin çevresel etkilerini kontrol altına almak amacıyla hem federal hem de eyalet düzeyinde çeşitli yasal ve teknik önlemler almıştır. Yer altı su kaynaklarının korunmasına yönelik önlemler alarak hidrolik çatlatmanın yer altı sularına etkisinin minimum düzeyde tutmayı amaçlamıştır. Çıkarılan yasalarla firmaların çatlatma sıvısında kullandıkları katkı maddelerini açıklama zorunluluğu getirerek şeffaflığı artırmıştır. Örneğin, Wyoming eyaleti çatlatma sıvısındaki tüm kimyasalların bildirilmesini zorunlu kılan düzenlemeler yapmıştır. Teknik olarak ise çelik borularla sızdırmaz kaplamalar kullanılmakta, çatlatma sıvılarının büyük kısmı geri dönüştürülmekte ve kuyu açma süreçleri sıkı denetim altında tutulmaktadır. Bu önlemler, çevresel kaygılarla birlikte enerji üretiminin güvenli ve sürdürülebilir bir şekilde sürdürülmesini hedeflemektedir.
6,1 MİLYAR VARİLLİK PETROL TÜRKİYE İÇİN ÇOK ÖNEMLİ
Türkiye'nin, son yıllarda enerji sektörü açısından tarihi bir dönüşüm sürecine girdiği görülmektedir. Karadeniz'de keşfedilen doğal gaz rezervlerinin belli bir seviyede üretime kazandırılması, Gabar Dağı'nda bulunan petrol sahalarının devreye alınarak günlük üretim kapasitesinin artırılması ülkenin enerji arz güvenliğini güçlendiren temel gelişmeler arasında yer almaktadır. Bu kapsamda, Diyarbakır Havzası'nda tahmin edilen 6,1 milyar varillik kaya petrolü rezervi de üretilebilir kısmı değerlendirildiğinde, Türkiye'nin yerli enerji kaynaklarını çeşitlendirmesi adına önemli bir potansiyel barındırmaktadır. Sonuç olarak, Türkiye'de tahmin edilen kaya petrolü rezervi, enerji bağımsızlığı hedefine yaklaşılmasını sağlarken, ülkenin küresel enerji piyasasındaki konumunu da güçlendirecektir.