İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin ev sahipliğinde düzenlenen üç günlük Engellilik Çalıştayı, engelli hakları ve erişilebilirlik konularının ele alındığı panelle başladı. Etkinliğin açılışında konuşan Cumhuriyet Halk Partisi’nin Aile ve Sosyal Hizmetlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Aylin Nazlıaka, İzmir’i Türkiye’nin amiral gemisi olarak gördüklerini dile getirerek “İzmir Büyükşehir Belediye Başkanımız Cemil Tugay’ın Sağlıklı Kentler Birliği Başkanı olması ve engelli hakları konusundaki çalışmaları bu etkinlikleri İzmir’de yapmamızda etkili oldu” dedi.İZMİR (İGFA) - Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) tarafından “Erişebilirlik haktır” temasıyla düzenlenen üç günlük Engellilik Çalıştayı kapsamında Kaya Termal Otel’de engelli hakları ve erişilebilirlik başlıklarını kapsayan panel gerçekleşti. 14 büyükşehir, 21 il ve İzmir ilçe belediyelerinin engelli alanında çalışmalar yürüten bürokratları ve 81 ilden il başkan yardımcıları, panel öncesinde çalışma grupları oluşturdu. Kurulan masalarda, engelli haklarına yönelik fikir alışverişi yapıldı. CHP Aile ve Sosyal Hizmetlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Aylin Nazlıaka da çalışma gruplarının toplantısına katıldı.
“Yerel yönetimlere sorumluluk düşüyor” Panelin açılış konuşmasını yapan CHP’nin Aile ve Sosyal Hizmetlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Aylin Nazlıaka, İzmir’i Türkiye’nin amiral gemisi olarak gördüklerini dile getirerek “İzmir Büyükşehir Belediye Başkanımız Cemil Tugay’ın Sağlıklı Kentler Birliği Başkanı olması ve engelli hakları konusundaki çalışmaları da bu etkinlikleri İzmir’de yapmamızda etkili olmuştur” dedi. Yerelde iktidar olmanın gerektirdiği bambaşka sorumluluklar olduğunu söyleyen Nazlıaka, “Engelli yurttaşlarımızın ve yakınlarının hayat kalitesini artırmak için daha fazla çalışmak ve daha fazla emek harcamakta da son derece kararlıyız. Hiç şüphesiz, engelli yurttaşlarımızın önündeki engellerin kaldırılmasında yerel yönetimlere önemli bir sorumluluk düşüyor. Her bireyin özgürce gezebildiği, çalışabildiği, eğlenebildiği, öğrenebildiği, sosyal hayatta aktif bir şekilde yer alabildiği bir kent, engelli bireylerin de hakkıdır” sözlerine yer verdi.
Resmi kurum sayısı az Engelli bireylerin bakım ve rehabilitasyon hizmetlerine erişiminin Türkiye'de büyük bir sorun olduğunu sözlerine ekleyen Nazlıaka, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün verilerine göre, 2002 yılında bakım ve rehabilitasyon merkezlerinden yatılı hizmet alan engelli sayısının sadece bin 843 kişi olduğunu, 2023 yılının temmuz ayı itibarıyla bu rakamın yalnızca 7 bin 58 olabildiğini ifade etti. Bu artışın engelli nüfusunun artışıyla kıyaslandığında oldukça yetersiz kaldığına dikkat çeken Aylin Nazlıaka, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'ndan alınan bilgilere göre, Türkiye'de 2023 yılı itibarıyla yatılı olarak hizmet veren sadece 107 bakım ve rehabilitasyon merkezi var. 149 umut evi, 135 gündüz merkezi ve gündüz hizmeti veren yatılı kuruluş var. Yani toplamda 391 resmi kurumdan bahsediyoruz. Bir yanda 11 milyon civarında olduğunu öngördüğümüz bir engelli nüfus var, diğer tarafta sadece 391 resmi kurum var. Bu veriler bile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın neden gerçek verilere ulaşmamızı istemediğini gösteriyor” dedi.
Eğitim, istihdam, sağlığa erişim sorunları Engellilerin eğitime erişiminde de birçok engeller olduğunu belirten Aylin Nazlıaka, engelli erkeklerin yüzde 10,9’unun, engelli kadınların ise yüzde 32,4’ünün okuma yazma bilmediğini ifade etti. Engelli bireylerin sağlık hizmetlerine erişim konusunda bir dizi ciddi sorunla da karşı karşıya kaldığını kaydeden Nazlıaka, “Bu sorunlar, yaşam kalitelerini doğrudan etkilemekte ve günlük hayatta karşılaştıkları engelleri daha da derinleştirmektedir” diye konuştu. Engellilerin istihdamına ilişkin de konuşan Nazlıaka, “Kamuda yüzde 4, özel sektörde ise yüzde 3 engelli çalıştırma zorunluluğu bulunuyor. Ancak kamuda çalışan engelli oranı yüzde 1,35’e takılı kalmış durumda. Ayrıca, engelli bireylerin iş bulabilmesi, genellikle engelli kontenjanı adı altında sınırlı sayıda açılan pozisyonlarla mümkün oluyor” bilgisini verdi.
Başkan Tugay’dan işitme engellilere müjde İzmir Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Pınar Okyay moderatörlüğünde düzenlenen panel, engelli alanında çalışmalar yürüten sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla yapıldı. Pek çok farklı alanda engelli haklarının masaya yatırıldığı panelde, aynı zamanda İzmir Sağırları Koruma ve Kalkındırma Derneği Başkanı Metin Atak söz alarak işitme engelli vatandaşların hastanelerde işaret dili tercümanlarına ihtiyaç duyduklarını ifade etti. Başkan Tugay, hastaneye giden ve işaret dili tercümanına ihtiyaç duyan engelliler için bir ekip kuracaklarını duyurdu.
“Önümüzde kocaman bir görev var” Panelde konuşulan konular üzerinden değerlendirmede bulunan Başkan Tugay, “Bugün burada hepimize çok önemli sorumluluklar, görevler düştüğünü, düşeceğini bildiğimiz bir alanla ilgili değerli bir çalışma yapılıyor. Engellilerle ilgili ne zaman bir yerde konuşsak insanlarda birikmiş bir kızgınlık ve tepkiyi görüyorum. Haklılar, mücadele etmesi gerçekten çok zor bir alan. Uzun yıllar sosyal yardım dışında eller tutulur bir gelişme sağlanamamış bir alan. Engellilerin her türlü hakka erişimi ile ilgili önümüzde kocaman bir görev var. Bugün burada bulunan Aziz Kocaoğlu ve Burhan Özfatura Başkanların zamanından beri etkili adımlar atıldı ancak ne yapsak yeterli değil. Ancak biz bu konuyu burada konuşuyorsak sorunların farkında olduğumuzu, adım atmak için çalışmaya hazır olduğumuzu, şu anda yerel yönetimler eliyle yapabileceğimiz her şeyi yapmak için çok daha yoğun çaba göstereceğimizi ifade ediyoruz” diye konuştu.
“Çalıştay, ışık tutacak”
İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclis Başkan Vekili Altan İnanç ise Engellilik Çalıştayı’na İzmir Büyükşehir Belediyesi olarak katkı koymaktan memnuniyet duyduklarını ifade ederek “Engelli yurttaşlarımızın İzmir’de engelsiz yaşaması için İzmir Büyükşehir Belediyesi olarak özen gösterdiğimizin bilinmesini isterim. Bugün ve yarın yapılacak sempozyumların, tartışmaların, sonuç metinlerinin Türkiye’nin sosyal demokrat politikalarına, partimizin sosyal demokrat politikalarına katkı koyacağına, ışık tutacağına inancım tamdır” dedi.
“Siyaset üstü değil, siyasetin konusu”
Konuşmaların ardından panel bölümüne geçildi. Hak Temelli Engelli Politikaları konusunda sunum yapan İstanbul Planlama Ajansı Başkan (İPA) Vekili Avukat Turan Hançerli, engellilerin kendi bedenlerinde ya da zihinlerinde yaşadıkları problemleri üzerinden konuşmadıklarını, bu problemlerin iyileştirilmesi gibi bir beklentilerinin olmadığını söyledi. Engellilerin beklentilerinin eşit yaşam, haklara ve olanaklara eşit şekilde erişmek olduğunu vurgulayan Hançerli, 1997’de İmar Kanunu’na erişilebilirlikle ilgili düzenleme geldiğini, 2005 yılında da oy birliği ile Özürlüler Hakkında Kanun çıkarıldığını hatırlattı. Aradan geçen 20 yılı aşkın süre boyunca erişilebilirlik konusunun hala konuşulduğunu ifade eden Hançerli, sözlerini şöyle sürdürdü: “Engelli konusu siyaset üstü bir konu değil, siyasetin konusudur. Halktan yana toplumdan yana olanlar, insan haklarını önemseyenler ve onların siyasetçileri, yani sosyal demokratlar bu sorunları çözer. Siyaset üstü değil, aksine tam da siyasetin konusudur. Siyaset, partiler, demokrasi olmadan bu sorun çözülmez, çözülemez.”
Engelli kadınlarda erişilebilirlik sorunu Kadının Güçlenmesi için Engellilik Politikaları hakkında sunum yapan Birleşmiş Milletler Kadın Birimi’nden (UN WOMEN) Gülbanu Altunok Dertli de Türkiye İstatistik Kurumu’na göre (TÜİK) her engellilikte kadın engelli oranının daha yüksek olduğunu kaydetti. Eğitim, istihdam ve birçok hakka erişimde kadınların daha geride olduğunu açıklayan Altunok Dertli, “Okuma yazma oranı erkekler ve kadınlar arasında çok daha farklı ve kadınlar daha dezavantajlı durumdalar. Geçen yıl araştırma tasarladık ve Engelli Kadın Derneği ile 991 kadınla görüşerek çalışma yürüttük. Kadınların 898’i ile doğrudan görüşüldü. 83 kadın bakım vereni aracılığıyla çalışmaya dahil oldu. Eğitim, sağlık hizmetlerin, istihdam, toplumsal hayata katılım ve şiddetten korunma mekanizmalarına erişimleri soruldu. Eğitime erişim ve eğitime devam etmek kadınların toplumsal hayat ve istihdama katılımı için önemli. Araştırmada kadınların yarıya yakını eğitimlerine istediği düzeye kadar devam edememiş. Gelir kaynaklarına bakıldığında kadınların yüzde 61’i gelirlerini hanedeki diğer bireylerden sağlandığını söylüyor. Harcamalarının gelirinden fazla olduğunu söyleyenlerin oranı ise yüzde 41. İşe başvuruda sorun yaşayanların oranı yüzde 70’lere varıyor. Yüzde 10’a yakın kadının ise hiçbir sağlık güvencesi yok” ifadelerini kullandı.
Aşı reddi Sağlıkta Erişilebilirlik konusunda sunum yapan Ege Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hatice Şahin, “Ülkemizde aşılama politikası 1972’de başladı. Ondan önce doğanlar çocuk felci aşılaması yapılmadığı için engellilik durumu ile karşılaştı. Hayata dezavantajla başladı. Bu, farklı eşitsizlikleri devamında getirdi. Şu anda dünyada 1 milyar 300 milyon engelli bireyin olduğu söyleniyor. Engelli bireylerde yaşam süresi eksi 20 yıl. Demek ki sağlıkta eşitsizliğin en önemli göstergesi yaşam süresinin kısalması. Sağlık hizmetleri 2011’den beri bölündü, liberal politikaların çok yoğun olduğu noktalara gitti. Sağlık ocağı sistemi parçalandı. Sağlıkta bütüncül bakma ortadan kalktı. Özel sektöre kaydırılan sağlık ekonomisinin başka bir yönüyle birlikte engelli bireylerin sağlık hizmetlerinden yararlanması, izlenmesi ya da önlenmesi ile ilgili problemler var. Örneğin topuk kanı aldırma, aşılama çok önemli. Aşı reddi, sağlık politikalarının bölünmüşlüğü içinde baş edemediğimiz bir durum. Sağlıktaki başka bir sosyal bileşen, bizim engellilik durumlarımızı giderek derinleştirecek ve artıracak. SMA ve otizmli bireylerle ilgili oranların giderek arttığını görüyoruz. Genetik danışmanlık verilmezken, engelliliği önleyemeyiz, sağlıkta eşitsizliği ortadan kaldıramayız” diye konuştu.
“Engelliler hakkındaki kanunda düzenlemeler gerekiyor”
İzmir Barosu Engelli Hakları Komisyonu’ndan Avukat Müjgan Bilgen Özen de Adalette Erişilebilirlik konularında sunum yaptı. Bilgen Özen, hukuk okuryazarlığından bahsetti. Engellilerin bilgiye erişemediği için hak ihlalleri yaşandığına dikkat çeken Müjgan Bilgen Özen, “18 yaş altı bütün şiddet mağduru çocukların ifadeleri uzmanlar eşliğinde alınıyor. Zihinsel engelli kişiler ve ruhsal tanı alanlar yargılamalarda büyük sorunlar yaşıyor. İletişimle ilgili yargılama esnasında 18 yaşını bitirmiş de olsa mağdur hakları yönetmeliğinde düzenlemeye gidilmesi gerekiyor. Adalet sisteminin temelinde insan odaklı bakış açısının yer alması gerekiyor. Engelliler hakkındaki kanuna mutlaka Engelli Hakları Sözleşmesi’ndeki düzenlemelerin girmesi gerekiyor” dedi.
Çalıştay kapsamında düzenlenen paneli CHP İzmir İl Başkanı Şenol Aslanoğlu, CHP İzmir Milletvekili Yüksel Taşkın, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin önceki dönem başkanları Aziz Kocaoğlu ve Burhan Özfatura da izledi.