İstanbul Şile'de Halk Eğitim Merkezi (HEM)'nin Şileli bayanlara açtığı 'Şile Bezi Dokuma Kursları' sayesinde kurumda oluşturulan dokuma atölyesindeki eski el tezgahlarla Şile Bezi dokuması hayat buluyor. El tezgahlarının kendine has sesleri HEM koridorlarında yankılanırken, TSE belgesi alınan Şile Bezi'nden hazırlanan elbise de kurum içerisinde sergileniyor. İşte 150 yıllık geçim kaynağı Şile Bezi'nin tarihi öyküsü...Nurcan KIRCALI / İSTANBUL (İGFA) - 1955'li yıllarda yıkılan Nalbant Şaziye Hanım'ın iki katlı ahşap evinin toprak zemininde aynı anda çalışabilen Rükiye Teyze, Nalbant Emine Teyze, Kalpakçı Ayşe Teyzelerin Şile bezi el tezgahları çalışmaları sürdürebiliyorlardı. Dostluğun, komşuluğun en iyi örneklerini yıllar yılı aynı çatı altında, toprak zeminde bez dokuyarak göstermişlerdi. Bugüne gelindiğinde 150 yılı aşkın süredir insanların geçim kaynağı olan ve İstanbul’un tekstilde coğrafi işaretli tek ürünü olan Şile Bezi'nin özü pamuklu ipliktir. Ninelerimizin, annelerimizin yıllar yılı uzun uğraşlardan sonra el tezgâhlarında ürettikleri Şile bezi, çoğu ailenin geçim kaynağı olmuştur.
Tarihin altın sayfalarına Şile adını altın harflerle yazdıran Şile bezi, günümüzde varlığını zor şartlarda fabrikalarda dokunarak sürdürmeye çalışıyor.
Şile bezi dokuyan el tezgâhları bir bir ortadan kaybolurken Şile Halk Eğitim Merkezi'nde halen var olduklarını gösterdiler.
İLK OLARAK HAŞILLAMA YAPILIR...
Halk Eğitim Merkezi Şile Bezi Dokuma Kursu Usta öğreticisi Ayşe Taşpınar, uzun yıllar önce Şile HEM'e kursa geldiğini ve bugün usta öğretici olarak görev yaptığını belirterek, kurslarda gerekli eğitimi alan Şileli kadınların bölgede eski adıyla köylerde açılan kurslarda eğitim vererek, kendilerine geçim kaynağı sağladıklarına dikkat çekti.
Usta öğretici Ayşe Taşpınar, Şile Bezi el tezgâhında dokuma işlemine geçmeden önce yapılan çalışmalar hakkında bilgiler verdi.
"İpliğe mukavemet amacıyla uygulanan haşıllama işleminin Şile Bezinin olmazsa olmazıdır" diyen Usta Öğretici Ayşe Taşpınar, "Kazan içerisinde kaynayan suya atılan un ile ipler bir süre kaynatılır. Bu işlem dokuma esnasında ipliğin sağlığı açısından ipliğe güç verir. Haşıllama işlemi ile mukavemet kazanan iplikler çıkrıkta makara veya bobine sarılan dokuma için hazır hale gelir.
Eni ve boyu değişebilen yöreye has tezgâhlara atkı ve çözgü şeklinde gerilir. Eni tezgâha bağlı olarak değişim gösteren bezin, dilendiği kadar uzunlukta dokuması yapılmaktadır. Genellikle krem ve beyaz olarak dokunan bez, istendiği takdirde kaynatma sırasında istenilen renge boyanabilir. Bu renklerle desen ve renkli dokuma yapılabilir.
Dokunması tamamlanan bezler Şile’nin denizinde çırpılmak suretiyle yıkanır ve kumların üzerinde kurumaya bırakılır. Bu işlemlerin sonunda Şile Bezi, üzerinde baskı ve el işlemeleriyle süslenerek farklık amaçlarda kullanıma sunulur.İşlemeler hakkında birkaç örnek vermek gerekirse; Gazi Sofrası, Sümbüllü Çatlak, Çatlak Kahve, Akarsu, Kartopu, Zülüf Tarağı ,Yıldız gibi otantik örnekler yer alır. Şile Bezi’nden imal edilen giysilerde bu özgün motifler, renkli işlemeler tercih edilirken ev tekstili ürünlerinde ise saçak bağlama ve kenarları tığ ile işleme gibi teknikler tercih edilir. Masa ve sehpa örtüleri ve perdeler en çok tercih edilen Şile Bezi ev tekstili ürünleri arasındadır. Ayrıca Şile Bezi kumaş üzerinden ne farklı ne yapabiliriz dedik ve yaz ayları için güneşten korunma amacıyla Şile Bezi Şemsiyesini de yaptık” diye konuştu.
ŞİLE BEZİ KÜLTÜR DEĞERİMİZ
Öte yandan sektöre uzun yıllar yurt içi ve yurt dışında defileler ile Şile Bezini tanıtan, ürünleri İstanbul ve tatil bölgelerine taşıyan Modacı Ercan Arslan ise HEM'de yer alan Şile Bezi El Tezgâhlarında dokunan orijinal Şile Bezlerini yerinde inceleyerek çalışmalar hakkında bilgi aldı.
Modacı Arslan, kültür değeri olan bezin halen el tezgâhlarında bölge insanları tarafından dokunuyor olmasının çok değerli olduğunu belirterek, "Kültürel değerimize sahip çıkmak için ve özellikle nostaljiye özen gösterilmeye başlanmasından dolayı ve İlçemizde Halk Eğitim Merkezimizde yaşatılmasından dolayı çok sevinçliyim . Bu çalışmanın daha başarıya kavuşacağına inanıyorum buna herkesin sahip çıkması gerkir ve bizde elimizden gelen desteği vereceğiz” dedi.
Bu arada Şile Bezi'nden hazırlanan elbise de alınan TSE belgesi ile kurum içerisinde sergilenmeye başlandı.
Tescil belgesi alınan elbise hakkında “Şile Bezin oluşan farklı teknikler kullanılarak işlenmiş, altı parçalı etek bölümünde altı ayrı işlemeli parça,altı parçada tül kullanılarak el nakışı uygulaması yapılarak kalıp,kesim,dikim her türlü detayı kurum içerisinde yaptık ve yaklaşık iki yıl kadar süren çalışmalarımız sonucunda 2024 yılında Patent başvurunda bulunduk ve 2025 yılında elbisemizin patentini aldık .İlk olarak Şile Bezi Kıyafeti olarak Tescili onaylanmış bir elbisemiz var denildi.