Vatandaşların sosyal güvencesi olan SGK, hakların zamanında kullanılmasının önemine dikkat çekti. Kurum tarafından yapılan açıklamada, birçok ödeme kaleminde geçerli olan 5 yıllık zaman aşımı süresinin altı çizildi. Bu süre, hakkın doğduğu tarihten itibaren işlemeye başlıyor ve sürenin sonunda yapılmayan başvurular, hak kaybına yol açıyor. Özellikle SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı mensuplarının tamamını ilgilendiren bu durum, farkındalık eksikliği nedeniyle mağduriyetlere sebep olabiliyor. SGK, bu uyarıyla vatandaşların kazanılmış haklarını korumayı amaçlıyor ve zamanında başvuru yapmanın kritik rolünü vurguluyor.
Beş Yıllık Süre Hangi Ödemeleri Etkiliyor?
SGK nezdinde hak sahibi olan vatandaşların dikkat etmesi gereken 5 yıllık zaman aşımı süresi, pek çok farklı ödeme türünü kapsamaktadır. İş kazası veya meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik durumunda bağlanan gelirler bu süreye tabidir. Sigortalının vefatı halinde geride kalan eş ve çocuklara bağlanan ölüm aylıkları (dul ve yetim aylığı) için de hak sahiplerinin 5 yıl içinde başvurması gerekmektedir. Kamu görevlilerini ilgilendiren vazife malullüğü aylığı talepleri de aynı süre kısıtlamasına sahiptir. Bunların yanı sıra, sigortalının vefatında verilen cenaze ödeneği, evlenen yetim kız çocuklarına verilen evlenme ödeneği (çeyiz parası) ve hastalık veya doğum nedeniyle çalışılamayan süreler için ödenen geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası) gibi ödemeler de 5 yıllık zaman aşımı kapsamındadır. Maluliyet aylığına hak kazananların da bu süre içinde başvuru yapması şarttır.
Emekli Maaşlarında Zaman Aşımı Nasıl Uygulanıyor?
Emekli maaşları konusunda zaman aşımı uygulaması, diğer haklardan farklılıklar içermektedir ve emeklilik tarihi burada belirleyici olmaktadır. 2008 yılından önce emekli olmuş kişiler için, eğer emekli maaşları 5 yıl boyunca alınmazsa, genel zaman aşımı kuralı devreye girer. Bu durumda, başvuru yapıldığında sadece son 5 yıla ait birikmiş maaşlar ödenir, daha eski dönemlere ait maaşlar zaman aşımına uğramış sayılır. Ancak, 2008 yılı ve sonrasında emekli olanlar için durum farklıdır. Bu emeklilerin maaşları zaman aşımı nedeniyle tamamen yanmaz. Fakat, maaşın bankadan 12 ay üst üste çekilmemesi halinde, SGK tarafından ödeme otomatik olarak durdurulur. Bu, SGK'nın kişinin hayatta olup olmadığını teyit etme ve hakkın devam edip etmediğini araştırma sürecini başlatır. Kişinin başvurusu ve durumun netleşmesi üzerine maaş tekrar ödenmeye başlar, ancak ödemenin durdurulduğu dönemdeki maaşlar geriye dönük olarak ödenmez.
Mirasçılar İçin Kritik Süre: Sadece 24 Ay!
Sigortalı bir kişinin vefat etmesi durumunda, geride kalan hak sahipleri olan mirasçılar için zaman çok daha kısıtlıdır ve dikkatli olunması gereken özel bir durum söz konusudur. Vefat eden sigortalının sağlığında hak etmiş olduğu ancak alamadığı aylık, gelir veya diğer sosyal güvenlik alacakları varsa, mirasçıların bu alacakları SGK'dan talep etmek için sadece 2 yıl (24 ay) süresi vardır. Bu süre, sigortalının vefat ettiği tarihten itibaren başlar. Eğer mirasçılar, bu iki yıllık süre içinde gerekli başvuruyu yapmazlarsa, söz konusu alacaklar üzerindeki tüm haklarını kaybederler. Sürenin dolmasıyla birlikte bu alacaklar SGK tarafından silinir ve hiçbir ödeme yapılmaz. Bu 2 yıllık süre, genellikle gözden kaçabilen ve mirasçıların ciddi maddi kayıplar yaşamasına neden olabilen önemli bir detaydır.
İstisnalar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Genel kural 5 yıllık zaman aşımı olmakla birlikte, SGK mevzuatı bazı istisnai durumları da tanımaktadır. Hak sahibinin başvuru yapmasını engelleyen ağır bir hastalık, akıl sağlığı sorunları veya mahkeme kararıyla kısıtlılık (vesayet altına alınma) gibi durumlar söz konusuysa ve bu durumlar resmi belgelerle (sağlık kurulu raporu, mahkeme kararı vb.) ispatlanabiliyorsa, 5 yıllık zaman aşımı süresi uygulanmayabilir. Bu gibi durumlarda, hak sahibi engelleyici durum ortadan kalktıktan sonra veya vasisi aracılığıyla başvurusunu geç de olsa yapabilir ve hakkını talep edebilir. Ancak, bu istisnaların geçerli olabilmesi için durumun mutlaka belgelendirilmesi ve SGK'ya sunulması gerekmektedir. Aksi takdirde, genel zaman aşımı kuralları geçerli olacaktır. Tüm sigortalıların ve hak sahiplerinin bu süreleri bilmesi ve haklarını zamanında araması büyük önem taşımaktadır.