Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın emeklilerin durumunu iyileştirecek yeni çözümler uygulamaya koyacaklarını söylemesinin ardından Ocak ayında gerçekleşecek emekli maaş artışı merak konusu oldu. 16 milyon emekli yeni yılda alacakları zamla rahat bir nefes almayı umarken, emekli aylıklarıyla ilgili yeni ayrıntılar da ortaya atıldı.
Sabah Gazetesi’nin Hazal Ateş imzalı haberine göre, emekli aylığının hesaplanmasında kök, taban maaş, refah payı gibi farklı unsurların olduğu iki formül öne çıkıyor. Yeni yıl zammında, hem kök aylıkları yükseltecek hem de 7500 lira olan en düşük emekli aylığı miktarını artıracak bir formül bulunuyor.
Birinci formülde Temmuz ayındaki gibi refah payı ile birlikte orantılı bir artışla emeklilere enflasyonun üzerinde ilave zam verilecek. İkinci formülde ise kök aylıklara sabit bir miktar eklenerek seyyanen zam yapılacak.
En düşük emekli aylığı 7500 liraya yükseltilmesine rağmen 6 milyona yakın emeklinin kök aylığı bu rakamın altında kaldı. En düşük aylıktan başlamak üzere kök aylıkta basamaklı bir artış yapılması da seçenekler arasında yer alıyor. Emeklilere verilecek refah payı ile yapılacak iyileştirme bütçe çalışmalarının sonunda belirlenecek.
1-EMEKLİ KÖK AYLIĞI NASIL HESAPLANIYOR, DAHA YÜKSEK OLMASI İÇİN NE YAPILMASI GEREKİYOR? PRİM GÜNÜNÜ TAMAMLADIKTAN SONRA ÇALIŞMAYA DEVAM EDENLERİN KÖK AYLIĞI AZALIR MI?
Emekli kök aylığı; aylık miktar, ek ödeme miktar ile hazine katkısı ve kesintiler çarpılarak elde ediliyor. İşçi, esnaf ve diğer çalışanların kök aylıklarının daha yüksek olması için prime esas kazancın yüksek olması çok önemli. Eksik primi borçlanarak tamamlamak da fayda sağlıyor. Prim gününü tamamladıktan sonra çalışmaya devam eden herkesin emekli aylığı azalmıyor. SGK’ya bildirilen prime esas kazançlar yüksek, prim gününü tamamladıktan sonraki dönemde bildirilenler düşükse emekli aylığı azalır. Primi 2002’den bu yana asgari ücretten ödüyorsa prim gününü tamamladıktan sonra aynı tutarda prim ödemesi aylığı çok fazla azaltmıyor.
2- MERKEZ BANKASI TAHMİNİNE GÖRE ENFLASYONUN ÜST SINIR OLAN YÜZDE 68 OLMASI HALİNDE EMEKLİYE ZAMMA EK OLARAK KAÇ PUANLIK REFAH PAYI VERİLECEK?
Enflasyonun yüzde 68 olması halinde SSK, Bağ-Kur emekli aylıklarına refah payı dışında yüzde 40.28, memur ve emeklilerine de yüzde 52.19 zam yapılacak. Ocak 2023’te, toplu sözleşme gereği memur için yüzde 16.48 olması gereken zamma 13.52, işçi, esnaf, çiftçi emeklisinin yüzde 15.40 olan enflasyon zammına da 14.60 puan refah payı eklendi.
Temmuz ayında da, SSK, Bağ-Kur’lulara yüzde 19.77, Emekli Sandığı’nda yüzde 17.55 açıklanan zam oranı yüzde refah payı ile 25’e yuvarlandı. SSK ve BAĞ-KUR emeklilerine 5.23 puan, memur emeklilerine de 7.45 puan refah zammı verildi. Yüzde 25’lik zam emeklilerin kök aylıklarına uygulandı. Ocak ayında refah payıyla birlikte emeklilere yapılacak zammın yüzde 52’yi aşması bekleniyor.
3-7500 LİRA OLAN EN DÜŞÜK EMEKLİ AYLIĞI NE KADAR OLACAK?
Bu yıl yüzde 114’ün üzerinde artışla 3500 liradan 7500 liraya yükselen en düşük emekli aylığının 10 bin lirayı geçmesi öngörülüyor. Bugün itibariyle yaklaşık 6 milyon emekli 7500 lira alırken çoğunluğunun kök aylığı bu rakamın altında bulunuyor. En düşük emekli aylığında artış için Meclis düzenlemesi yapılması gerekiyor. Kök ücretlerde mi yoksa basamaklı bir artış mı yapılacağı önümüzdeki günlerde netlik kazanacak.
4-EMEKLİ ZAMMI TEMMUZ’DAKİ GİBİ KÖK AYLIK ÜZERİNDEN Mİ YAPILACAK?
Emekli aylıkları prime esas kazanç, çalışma süresine göre belirleniyor. Bu nedenle yapılan artışlar 7500 lira üzerinden değil de kök aylık üzerinden yapılıyor. Emekliye zam çalışmasında “prim-aylık dengesizliğinin ortadan kaldırılması, 7500 lira olan en düşük emekli aylığın yükseltilmesi, seyyanen zam verilmesi” gibi formüller gündemde. Emekli aylıklarının yükseltilmesine yönelik düzenlemede kök ücretlerde basamaklı bir artış yapılması planlanıyor.
5-ÖZEL SEKTÖRDE SSK'LI OLARAK ASGARİ ÜCRETLE ÇALIŞIYORUM. İSTEĞE BAĞLI SİGORTA DA YAPTIRARAK PRİME ESAS KAZANCIMI ARTIRARAK KÖK AYLIĞIMI ARTIRABİLİR MİYİM?
İsteğe bağlı sigortada SSK'lı olarak çalışmakla beraber ay içinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmama koşulu bulunuyor. Dolayısıyla 4A (SSK) kapsamında çalışanların ayrıca isteğe bağlı sigorta yaptırarak primini, emekli aylığını artırma imkânı bulunmuyor.
6-EMEKLİ OLURSAM ALACAĞIM KÖK AYLIĞI NASIL HESAPLAYABİLİRİM?
E-devlet üzerinden T.C numaranız ve şifrenizle giriş yaparak arama kısmına "Emekli hizmet dökümü" veya "Emekli aylığı sorgulama" yazarak sonuç tıklanır. İlgili bölümde emekli maaşı ve emekli kök aylığı gibi bilgilere erişim sağlayacağınız bir ekran görüntülenir.
SSK sigortalısı bir emekli bu adımları izleyerek e-devlet üzerinden emekli aylığını öğrenebilir. Emekli aylığı hesabında (Toplam Emekli Maaşı = (Emekli Kök Maaş + 5510 EK 19 Hazine Desteği) - Kesintiler) formülü kullanılır.
7-MEVCUT UYGULAMADA ZAM TABAN MAAŞA MI YAPILIYOR?
Emeklilerin çalışma hayatlarındaki prime esas kazançlarına göre hesaplanan kök aylık zam içinde referans oluşturuyor. Taban aylığa tamamlanmak için Hazine tarafından verilen destek sosyal ödeme olduğu için zamlar kök maaş üzerinden yapılıyor. Kazancına göre 5 bin lira aylığı olan emekliye 2500 lira sosyal destek verilerek 7500 lira taban aylık ödeniyor. Ancak yapılırken asıl aylığa yapılıyor. Örneğin yüzde 50 artış olursa bu emeklinin aylığı 5 bin liradan 7500 liraya çıkarıyor.
8- REFAH PAYI, SEYYANEN ZAM NEDİR?
Refah payı, çalışanların enflasyondan korunmasını sağlamak amacıyla devreye alınan, olası kur, fiyat gibi dalgalanmalara karşı koruyup, mağdur olmamaları için hayata geçirilen bir uygulamadır. Refah payı, işçi, memur ve emeklilerin aldığı maaşlardan enflasyon oranı çıkarıldıktan sonra hesaplanarak ödenen miktardır. Seyyanen zam ise eşit biçimde yapılan artış anlamına geliyor.