İstanbul Aile Hekimliği Derneği (İSTAHED) Bilim Komisyonu Üyesi Dr. Gülşah Keçebaş, 28 Eylül Dünya Kuduz Günü’nde, kuduzun yüzde 100 ölümcül olduğunu vurgulayarak, önleme ve farkındalığın önemine dikkat çekti. Türkiye’de yılda 200 bin riskli temas vakası yaşanırken, profilaksi sayesinde insan ölümleri 1-2 ile sınırlı.İSTANBUL (İGFA) - İstanbul Aile Hekimliği Derneği (İSTAHED) Bilim Komisyonu Üyesi Dr. Gülşah Keçebaş, 28 Eylül Dünya Kuduz Günü’nde kuduz hastalığının tehlikelerine ve önleme stratejilerine dikkat çeken bir açıklama yaptı. Keçebaş, “Kuduz, Türkiye’de kısmen kontrol altında, ancak dünyada hala tam kontrol edilemeyen, yüksek ölüm oranına sahip bir zoonoz. 28 Eylül, sadece sembolik bir gün değil, farkındalıkla hayat kurtarabilecek bir milat olmalı” dedi.
KUDUZUN DOĞASI VE BULAŞMA YOLLARI
Keçebaş, kuduzun Rhabdoviridae ailesinden RNA virüsünün neden olduğu, sinir sistemini hedef alan ve klinik evrede yüzde 100 ölümcül bir hastalık olduğunu belirtti. Virüs, ısırık, tırmalama veya salyanın açık yara/mukozaya temasıyla bulaşıyor. Köpekler, dünya genelinde insan ölümlerinin yüzde 99’una neden olan ana kaynak; Türkiye’de de evcil ve sokak köpekleri başlıca bulaşma faktörü. Tilki, çakal, kurt gibi yaban hayvanları da rezervuar, ancak Türkiye’de yaban hayatı kaynaklı vakalar oral aşılama ile sınırlı. Güvercin, balık, kertenkele, hamster gibi hayvanlar ise kuduz taşımıyor.
KLİNİK SEYİR VE TÜRKİYE’DEKİ DURUM
Kuduzun kuluçka süresi 7 gün ile 1 yıl arasında değişiyor; genellikle 27-64 gün. Furious (saldırgan) tipte hidrofobi, ajitasyon; paralitik tipte felç ve yutkunma güçlüğü görülüyor. Klinik belirtiler başlarsa geri dönüş yok. Türkiye’de 2024’te İstanbul’da 110 bin, ülke genelinde 200 binden fazla riskli temas vakası bildirildi; 370 bin doz aşı uygulandı. İnsan kuduz vakası yılda 1-2 ile sınırlı, evcil hayvan vakaları ise 2018’de 437’den 2023’te 86’ya düştü. Yaban hayvanlarında oral aşılama etkili, ancak Ege gibi bölgelerde epizootiler görülüyor.
Keçebaş, riskli temas sonrası 15 dakika sabunlu suyla yıkama ve antiseptik uygulamanın kritik olduğunu vurguladı. Kategori II (hafif tırmalama) için aşı, Kategori III (derin ısırık, mukoza teması) için aşı ve immünglobulin gerekiyor. Pre-ekspozisyon profilaksisi ise veterinerler, hayvan bakıcıları gibi risk gruplarına öneriliyor. “Zamanında profilaksi, virüsün sinir sistemine ulaşmasını engeller” dedi.
Keçebaş, WHO’nun 2024 verilerine göre yılda 59 bin kişinin kuduzdan öldüğünü, ancak eksik raporlama nedeniyle bu sayının daha yüksek olabileceğini belirtti. Türkiye’de profilaksi başarısı ölümleri azaltsa da, “sıfır ölüm” için daha fazla koordinasyon, eğitim, sokak hayvanı kontrolü ve aşılama gerektiğini söyledi. “28 Eylül’ü, halkı, sağlıkçıları, veterinerleri ve yerel yönetimleri bir araya getiren bir milat yapmalıyız. Kuduz ölümcül ama önlenebilir” diyerek farkındalık çağrısı yaptı.